200 jaar stenen geschiedenis: een reis langs de historische panden van Oranjestad – deel 2

Oranjestad herbergt echter veel meer verhalen en geheimen die het ontrafelen waard zijn. Vandaag zoemen wij in op het bewogen verleden van de stad. 

Stoelriemen vast want we vliegen direct door naar Fort Zoutman, een Nederlandse schildwacht waarmee de kustlijn van Aruba eeuwenlang beschermd is. Denk aan brullende kanonnen, de zilte zeebries door je haar en piraten die overal op de loer liggen. Wie weet loop je wel tegen een verborgen schatkaart in een stoffige hoek aan! 

Voor we in de wereld van piratenfantasieën duiken geven we onze ogen eerst nog even de kost bij de Willem III Toren. Het gebouw torent overal bovenuit en biedt een panoramisch uitzicht op de stad. Denk je dat je de verborgen grotten vindt waar brutale piraten mogelijk hun buit opslaan? 

Ga op avontuur en verken en ontdek een verborgen stuk uit de fascinerende geschiedenis van Oranjestad. Wie weet wat dit avontuur allemaal teweegbrengt. 

Willem III Toren: een tijdsbeschermer 

De Willem III Toren, een wezenlijk onderdeel van de ontstaansgeschiedenis van Oranjestad, staat op de uitkijk bij Plaza Padu. Het gebouw dateert uit 1868, dient door de eeuwen heen meerdere doeleinden en is vernoemd naar Koning Willem III der Nederlanden. 

In eerste instantie wordt de Willem III Toren als vuurtoren gebouwd waarmee een eeuwlang schepen met een kerosinelamp begeleid worden. Mettertijd maakt de maritieme technologie een behoorlijke ontwikkeling door en dooft het licht in 1963 letterlijk en figuurlijk uit. 

Dat neemt niet weg dat de toren nog steeds een prominente rol als openbare klokkentoren vervult en ervoor zorgt dat de inwoners van Oranjestad overal op tijd aankomen. Tot op de dag van vandaag heeft de klok op de toren een tijdsbepalende functie.

 

Fort Zoutman: Niet alleen een stapel stenen, maar een huis vol Arubaanse geschiedenis

De Willem III Toren staat niet op zichzelf, het staat namelijk vol trots naast Fort Zoutman, het oudste nog opererende gebouw in Oranjestad. Het gebouw dateert uit 1796 en is door tot slaaf gemaakte mensen uit Curaçao, evenals de oorspronkelijke bewoners uit Aruba, gebouwd. Het fort is een spil in het creëren van een verdedigingslinie tegen de piraten en andere vijanden die een bedreiging voor het eiland vormen. 

Tegenwoordig zijn de Willem III Toren en Fort Zoutman volledig geïntegreerd en vormen zij het historisch museum van Aruba. Wie deze historische panden betreedt gaat terug in de tijd en ontdekt het rijke verleden van het eiland. De tentoonstellingen in het museum geven de culturele evolutie van het eiland weer, van de inheemse oorsprong tot de koloniale periode tot de ontwikkeling van Aruba als populaire vakantiebestemming. 

Het Willem III en Fort Zoutman complex is meer dan alleen een museum, het is een bruisende plek vol culturele evenementen. Zo vindt hier het populaire Bon Bini Festival plaats waar bezoekers met een warm onthaal verwelkomd worden en de Arubaanse cultuur met dans, muziek en lokale hapjes proeven.

 

Een reis door het administratieve hart van Aruba

Zodra je het Fort verlaat kom je in een wereld van geschiedenis en modern bestuur terecht. Recht voor het fort staat namelijk het kantoor van de gouverneur, de vertegenwoordiger van het Nederlandse Koningshuis op Aruba. Even verderop staat het parlementsgebouw waar je jouw historische avontuur door Oranjestad voortzet doorspekt met oude verhalen over democratische idealen en levendige debatten. 

 

De geheimen van het ‘bestuurskantoor’ ontrafeld 

Terwijl jij langs de L.G. Smith Boulevard loopt kom je diverse markante gebouwen tegen, zoals het ‘bestuurskantoor’ waar de zetel van ‘het land Aruba’ gevestigd is. De hallen in dit markante pand zijn getuigen van de inspanningen van het eiland om autonomie te verkrijgen. 

 

Terwijl je naar het ‘bestuurskantoor’ kijkt ga je terug in de tijd en kom je in een tumultueuze tijd terecht, namelijk de Tweede Wereldoorlog. In 1940 heerst er totale chaos in de wereld en Aruba staat ook aan de frontlinie om zich tegen de toenemende dreiging van diverse vijanden te bewapenen. In Paardenbaai ontstaat een militaire basis en het uitgestrekte gebied neemt zelfs een groot deel van L.G. Smith Boulevard in beslag om de kustlijn te bewaken. 

 

Van militaire basis tot administratief knooppunt 

 De bruisende militaire basis ondergaat een bijzondere transformatie en terwijl het einde van de oorlog in zicht komt worden de gebouwen die een strategische positie innemen aangepast om aan nieuwe behoeften te voldoen. Zo worden een aantal panden gesloopt om een nieuw winkelcentrum en een torenhoog hotel te bouwen.

Het ‘bestuurskantoor’ staat tijdens deze transformatie symbool voor de groeiende wens om als autonoom eiland verder te gaan. Van 1942 tot 1943 doet het gebouw tijdelijk dienst als huisvesting voor militairen en onderofficiers. De komst van de ‘Eilandenregeling’ op 14 maart 1951 markeert een belangrijk moment in het streven naar zelfbestuur. Om de steeds verder uitdijende overheidsdiensten en de bijbehorende verhuizing in goede banen te leiden, besluit gouverneur Kwartsz om alle afdelingen langs de kust samen te voegen.

De originele structuur van het bestuurskantoor toont de stijl en het karakter van een gebouw op een tropisch eiland en huisvest de Dienst Openbare Werken. Lange galerijen, houten ramen en strategische kieren zodat men van het verkwikkende briesje kan genieten zijn slechts enkele kenmerken die voortvloeien uit de architectonische filosofie achter het ontwerp. 

 

Een blik op de toekomst van het bestuur 

Terwijl jij het bestuurskantoor verkent en de interessante architectonische kenmerken van het pand ontdekt kun je zomaar de premier van Aruba tegen het lijf lopen en een selfie met de minister-president maken. Dit gebouw ziet al heel wat jaren diverse politiek leiders door de wandelgangen lopen en elke leider markeert weer een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van het land. 

 

Het ‘Havenkantoor’: een aandenken aan de maritieme geschiedenis van Aruba

Ter hoogte van de L.G. Smith Boulevard en de Schutterstraat vind je een andere monumentale parel, namelijk het voormalige havenkantoor dat in 1940 gebouwd is. Dit architectonische meesterwerk is een ontwerp van de Dienst Openbare Werken (DOW) van Curaçao en is het antwoord op het almaar groeiende maritieme verkeer. 

Het havenkantoor ontstaat door het toenemende maritieme verkeer en de bijbehorende uitbreiding van de haven in 1939. Voor de uitbouw worden alle douanezaken in het huis van de gouverneur, een bouwwerk uit de 19e eeuw dat niet meer bestaat, afgehandeld. 

Het havenkantoor staat landoppervlakte dat door landwinning uit de zee is verkregen en de tweede verdieping doet dienst als havenbewakingspost. De originele structuur van het gebouw ondergaat kenmerkende veranderingen. De constructie van het gebouw langs het water en de plaatsing van een kraan tussen het gebouw en de zee zorgen voor een rechtstreekse verbinding tussen het havenkantoor en de haven waardoor het een enigszins geïsoleerde ligging heeft. 

 

Het spirituele hart van Oranjestad 

Wandel door de Wilhelminastraat en de Schutterstraat en je raakt direct betoverd door spirituele verhalen tegen de achtergrond van een architectonische evolutie. Tussen beide straten in vind je twee protestantse kerken met elk een eigen verhaal om te ontrafelen. 

 

De Grande Dame: Wilhelminastraat #1

Terwijl jij naar de grande dame van de Wilhelminastraat kijkt, namelijk de Old Protestant Church, naast de toren van de New Protestant Church, aanschouw je de onbetwiste kampioen van de oudheid in Oranjestad. Deze imposante kerk dateert uit 1846 en de muren herbergen verhalen over vervolgen tijden. Saillant detail; de kerk is ontstaan uit een bestaande constructie van een voormalig huis uit 1844 van de familie Arends. Ongelooflijk hoe een gebedshuis moeiteloos uit een woning ontstaat.

Van een bescheiden verblijfsplek tot een belangrijk heiligdom 

In de beginjaren heeft de Old Protestant Churchill een duale functie. Enerzijds is het een huis voor gelovigen die er graag bidden en boven op het dakraam tref je een bel aan waarmee elke dienst wordt ingeluid. Tegelijkertijd wordt de allure van een betrokken steeds sterker waardoor nieuwe uitbreidingsplannen ontstaan. 

Om nieuw leven in de kerk te blazen wordt vlakbij Fort Zoutman een kalkoven geplaatst. Hier zijn de stenen waar de kerk mee gebouwd is afgevuurd. Vervolgens wordt hout uit Venezuela geïmporteerd voor de vorm van de kerk. In 1846, opent de Old Protestant Church onder de bezielende leiding van eerwaarde A.J.K. Meyer uit Chicago zijn deuren, waarna het later een geloofscentrum voor de ontluikende protestantse gemeenschap wordt. 

Ga naar binnen, dompel je onder in de historische sfeer en ga terug in de tijd. Hier baden glanzende koperen kroonluchters in het warme zonlicht terwijl Twentse knopstoelen naar het rijke verleden van de kerk verwijzen. Dat is echter nog niet alles, want het ware meesterwerk in deze kerk is een houten beeldhouwwerk van een barmhartige Samaritaan, gemaakt door de Indonesische kunstenaar Djepara die inspiratie uit het beroemde schilderij van Rembrandt uit 1650 haalt. The Old Protestant Church dient de gemeenschap tot 1950 trouw en biedt ruimte voor talloze gebeden, preken en andere momenten waarin spirituele connecties centraal staan. 

 

Een nieuw hoofdstuk: De opkomst van The new Protestant Church

Naast The Old Protestant Church verrijst vol trots een jonger exemplaar beter bekend als The New Protestant Church. De komst van deze kerk is te danken aan de steeds groter wordende protestantse gemeenschap. De kerk is in 1950-1951 onder leiding van architect Jan Nagel gebouwd en beschikt over een moderne bouwstijl markeert een belangrijke verschuiving in de ontwikkeling van de kerkarchitectuur. Deze plek is voor velen geen onbekend terrein. Eerder zetelt hier Dr. Horacio Eulogio Oduber, waarna het gebouw een ‘pasanggrahan’ wordt, oftewel een gastenverblijf voor bewindslieden die op bezoek zijn. 

Na verloop van tijd slaat de tand des tijds toe en raken de majestueuze balkons danig in verval. Gelukkig vindt van 1985-1988 een grootschalige en zorgvuldige renovatie plaats waardoor het gebouw nieuw leven ingeblazen wordt. Voor de renovatie haalt men inspiratie uit de naam van The Old Protestant Church, de kerk aan de baai en het rijke visserserfgoed op het eiland, waardoor de kerk een maritiem karakter krijgt. Witte stenen sieren de pilaren en de muur achter de preekstoel waardoor het interieur een elegante uitstraling krijgt. De preekstoel zelf ziet er schitterend uit en lijkt op de boeg van een traditionele houten boot. 

Op weg naar het meest historische deel van Oranjestad

Verlaat tijdens je ontdekkingsreis de Wilhelminastraat en ga naar de Havenstraat om rechts daarvan Plaza Daniel Leo te zien. 

Terwijl je steeds dichterbij komt en dit iconische plein betreedt, vernoemd naar een lokale politicus die veel positieve veranderingen voor het toerisme teweeg heeft gebracht, begeef jij je in het kloppend hart van Oranjestad. Zelfs hier liggen schatten en vergeten helden begraven. De sfeer is bruisend en de verhalen van weleer nog altijd springlevend.  

 

Plaza Daniel Leo is niet altijd zo bruisend als nu. Ooit staat hier het commandantenhuis, de residentie van de pre-gouvernementele leiders. Het pand gebouwd aan het begin van de 19e eeuw heeft een mystieke bouwstijl en torent boven de stad uit met uitzicht op de baai. 

Door landaanwinning is het pand aan het strand opnieuw gebouwd, maar dan iets meer landinwaarts.

 

Voorbij Plaza Daniel Leo

Rondom Plaza Daniel Leo vind je verschillende plekken om na een stevige historische wandeling even op adem te komen. Met bruisende cafés en aantrekkelijk uitziende restaurants is de keuze reuze. Haal een heerlijk drankje en laat de omgeving op je inwerken of geniet van een heerlijke bite om vervolgens met voldoende brandstof het avontuur voort te zetten. 

Waar je ook voor kiest, een ding is zeker, met onze volgende reis breekt een gloednieuw hoofdstuk van ons Oranjestad-avontuur aan. Wie graag op verkenning gaat duikt nu nog dieper in de geschiedenis van hartje Oranjestad en de Nassaustraat, nu bekend als Caya G.F. Betico Croes, in het bijzonder. Ook ontdek je de verborgen geschiedenis van Caya Grandi (Mainstreet). In het de oude Nassaustraat geef jij je ogen de kost en raak je direct in vervoering bij het zien van zoveel architectonische hoogstandjes uit vervlogen tijden. Wie weet welke verborgen schatten je dit keer ontrafelt! 

Het volgende hoofdstuk in onze Oranjestad-reis staat voor de deur. Wordt vervolgd dus!